گزیده فرمایشات حضرت آقا سید باقر حکیم درباره مخلّفات - مُصلِحات غذا ( چهار بخش )
بخش اول
مخلّفات خوراکی هایی هستند که به عنوان چاشنی به غذای اصلی اضافه یا همراه آن خورده می‌شوند . به عبارتی مخلّفات برخی از همان مُصلِحات هستند که در صورت مصرف بجا ، باعث تسهیل هضم غذا در دستگاه گوارش و نتیجتاً حفظ سلامت بدن می شوند هر چند غالب مردم آن ها را به خاطر طعم دادن یا خوش عطر کردن غذاها استفاده می کنند .
در این جا ما برخی از مخلّفات و مُصلِحات پر مصرف را برشمرده و از پرداختن به انواع محلّی و قومی آن صرف نظر کرده ایم . شایسته است برای تحقیق و آگاهی از خواص سایر چاشنی ها و خوراکی های متناظر به اهل فنّ یا درمانگر خود مراجعه کنید .
توصیه های پنج گانه حضرت آقا سید باقر حکیم
حضرت آقا سید باقر حکیم می فرمودند :
1) حتماً همراه غذاها یکی از مخلّفات و مُصلِحات را مصرف کنید تا از انباشت اضافات در بدن و تولید بیماری پیشگیری کرده باشید .
2) همیشه از یک مُصلِح استفاده نکنید بلکه با ایجاد تنوع در مصرف آن ها بکوشید بدن تان را همیشه در حالت آماده باش برای مقابله با انواع محرک های محیطی نگه دارید .
3) محصولات کارخانه ای دارای افزودنی های شیمیایی و نگهدارنده هایی هستند که خواص خوراکی ها را زایل و فقط خوشمزگی آن ها را حفظ می کنند . بنابراین از انواع خانگی مخلّفات و مُصلِحات استفاده کنید تا به افزایش طول عمر خود کمک کرده باشید .
4) هرگز مخلّفات و مُصلِحات سر سفره را با نان نخورید چون حالت غذا به خود گرفته و مشکلات گوارشی شما را چندین برابر می کنند .
5) هرگز در یک وعده غذایی ، هم زمان از دو یا چند مُصلِح استفاده نکنید . عواقب مصرف توأم برخی از آن ها به این زودی ها قابل جبران نیست .
به این نمونه ها توجه کنید !
1) مصرف ترشی و نوشابه با هم باعث ایجاد لک و پیس در بدن می‌شود .
2) مصرف ماست و ترشی با هم اولاً باعث ایجاد لک و پیس در بدن و ثانیاً ورم روده و افتادگی شکم می شود .
3) مصرف سالاد و نوشابه با هم باعث تولید سنگ کلیه می‌شود .
4) مصرف همزمان سالاد و ماست ، همچنین سالاد و ترشی با هم تدریجاً موجب سکته مغزی می شود .
5) مصرف ماست و نوشابه با هم زمینه ساز پوکی استخوان و نهایتاً سکته قلبی است .
6) مصرف سبزی سر سفره با هر یک از دیگر مخلّفات باعث تولید سنگ مثانه می شود .
بخش دوم
نکات کاربردی در خصوص چاشنی ها و مخلّفات
1) نوشابه : اگرچه ابتدائاً به عنوان دارو و به منظور اصلاح گوارش تولید و روانه بازار شد اما امروزه کلاً عاری از خاصیت و فقط با اهداف تجاری عرضه می شود . از اینرو عوام را از آن بر حذر داشته و توصیه می کنیم در صورت هوس اولاً از انواع بیرنگ آن نظیر سون آپ و اسپرایت استفاده کنند ثانیاً هنگام مصرف قدری آب لیموی تازه به آن اضافه و سپس مصرف کنند تا مضرات آن به حداقل برسد . در هر حال مصرف نوشابه پس از صرف آخرین لقمه غذا آن هم به اندازه کمتر از یک لیوان کم ضرر است . مصرف نوشابه بین غذا باعث ورم روده می شود .
2) دوغ : جزء بهترین هضم کننده های غذاست و می توان پس از هر لقمه چند جرعه از آن نوشید . مصرف آن همراه غذاهایی نظیر کباب ضروری است . افزودن نعناع به دوغ بر خلاف آن چه عوام تصور می کنند جلوی نفخ شکم را نمی گیرد بلکه فقط موجب تعادل طبع آن می شود . دوغ بهترین مُصلِح غذاهای گوشت دار است . اگر قدری پونه به دوغ اضافه شود خاصیت خنکی آن از بین رفته و به عنوان ضد عفونی کننده دستگاه گوارش عمل می کند . بهترین حالت مصرف دوغ آن است که همراه قدری گل سرخ پس از آخرین لقمه غذا مصرف شود . در این صورت ضمن خنک کردن کبد ، ناحیه شکمی را شستشو داده و زباله های انباشته شده را از طریق مجاری دفعی بیرون می ریزد . قبل از مصرف دوغ های کارخانه ای باید چند قطره آب لیموی تازه به آن ها اضافه و سپس میل کرد . در هر حال دوغ خواب آور است برای رفع این مشکل می توان کمی خاکستر سیگار به آن اضافه و سپس میل کرد .
3) ماست : ماست غذا نیست دواست . به عبارتی فقط در صورت ابتلاء به بیماری های عفونی می توان از آن بهره برد . حتی به بهانه رفع یبوست هم نباید ماست خورد چون به تدریج ذخیره کلسیم بدن را از بین برده و موجب کوتاه تر شدن عمر انسان می شود . بهترین حالت مصرف ماست سر سفره آن است که قدری لبوی پخته یا کدو خورشی خام یا برگ ترب سفید یا سماق سابیده در آن ریخته و بعد از آخرین لقمه غذا میل کنند . ترکیباتی نظیر ماست و خیار ، ماست و بورانی ، ماست و بادنجان ، ماست و موسیر فقط موجب خنکی بدن می شوند و هیچ خاصیتی برای اندام های درونی ندارند . توجه به این نکته ضروری است که هرگز نباید پس از صرف چلو ماهی و عدس پلو ماست میل کرد چون باعث خشکی روده ها و با گذشت زمان موجب انسداد آن ها می شود .
4) انواع سالاد ( کلم - کاهو - شیرازی ) : لازم است هویج فرنگی مخصوصاً از ترکیب سالادها حذف شود چون مصرف آن به تدریج باعث زردی و یرقان می شود . در کل سالاد کلم بهتر از سالاد کاهو است چون خنک تر و زود هضم تر است . خرد کردن پیاز در سالاد شیرازی موجب از بین رفتن خواص اصلی سالاد می شود . بهتر است گوجه فرنگی از ترکیبات سالاد حذف شود . استفاده از گوجه زیتونی به مقدار کم در سالادها ایراد ندارد . صلاح نیست روی سالاد نمک پاشیده شود چون باعث دیرهضم شدن آن می شود . اما ترکیب نمک با سرکه و سپس ریختن آن روی سالاد عیبی ندارد . آبغوره خانگی و سکنجبین خانگی چاشنی های مناسبی برای طعم دار کردن سالادها هستند . مصرف آبلیمو در تهیه سالادها ، باعث سردی و سنگینی معده می شود . بهترین چاشنی انواع سالاد ، سرکه انگور خانگی است . مخصوصاً در تهیه سالاد شیرازی بهتر است به جای آبلیمو از سرکه انگور خانگی استفاده کرد تا خواص مواد آن حفظ و مضرات گوجه فرنگی برطرف شود . اگرچه سس دست ساز و تازه خانگی کم ضرر است اما در هر صورت بهتر است از آن اجتناب کرد . مهم ترین نکته این است که سالاد باید حتماً پیش از غذا صرف شود . اگر لابلای غذا یا بعد از آن خورده شود هضم غذا را مشکل کرده و به مرور باعث ورم روده ها و افتادگی شکم می شود .
بخش سوم
5) زیتون : زیتون سبز رودبار بهترین نوع آن و یکی از مناسب ترین مُصلِحات است چون هضم غذا و دفع زوائد آن را آسان می کند و این جریان موجب حفظ سلامت اندام ها و تقویت ایمنی بدن می شود . بهتر است زیتون را پس از آخرین لقمه غذا مصرف کرد . کسانی که اختلالات گوارشی مثل یبوست مزمن دارند بهتر است هم پیش از غذا و هم بعد از آن تعدادی زیتون میل کنند . هر چند مصرف روغن زیتون برای این افراد کارسازتر و خود نوعی درمان است . مصرف زیتون پرورده و زیتون شور سلیقه ای و البته با عوارضی همراه است از این رو توصیه می کنیم کسانی که از این دو مصرف می کنند حتماً بعد از غذا قدری آب جوش داغ جرعه جرعه میل کنند تا مضرات آن ها به حداقل برسد . قبلاً توضیحات مفصل در کلیپ « زیتون - روغن زیتون » ارائه شده است .
6) ترشی جات خانگی : مصرف ترشی جات ، چهارصد نوع بیماری و بلاء را از انسان دور می کند . لازم است انسان در فصول سرد سال قدری ترشی مصرف کند تا از این طریق بدنش بتواند با دمای بیرون سازگار شود . در این میان ترشی هفت بیجار ، ترشی لیته بادنجان ، ترشی خرفه و ترشی زردک از همه بهتر هستند چون حتی آدم سرماخورده هم می تواند از آن ها میل کند فقط کافی است هنگام مصرف کمی نمک روی آن ها بپاشد .
7) شورها ( خیار - کلم – زیتون - کشک ) : شوری ها اگر چه در کنار غذا زینت و موجب لذت هستند اما مصرف بی رویه آن ها غلظت خون ، ضغف بینایی و کندی حافظه را به دنبال دارد . با این حال بهتر است پس از غذایی که همراه شوری جات بوده قدری آب جوش داغ مصرف شود تا مضرات آن به حداقل برسد .
8) لیمو - آبلیمو : از آن جایی که تماس مستقیم لیمو ترش و آبلیمو با دندان ها موجب تخریب مینای آن ها می شود توصیه می کنیم از آن به صورت محلول در غذاها استفاده شود . لیمو ترش و آبلیمو بیش از آن که چاشنی باشند جنبه دارویی دارند و نباید جزء خوراک روزمره قرار گیرند . از اینرو توصیه می کنیم از مصرف آن حتی به عنوان چاشنی سالاد نیز خودداری شود . بهترین جایگزین لیمو ترش و آبلیموی سر سفره ، نارنج و آب آن است .
9) نارنج - آب نارنج : نارنج و آب آن بهترین چاشنی برای ترش مزه کردن غذاهایی نظیر ماهی و انواع کباب هستند . آب نارنج به دلیل میزان اسید بالایی که دارد می تواند به عنوان یک چربی سوز بی ضرر عمل کند . آب نارنج مخصوصاً برای بیماران دیابتی بسیار مفید است . نارنج و آب آن جایگزین مناسبی برای لیمو ترش و آبلیمو هستند .
10) آبغوره خانگی : آبغوره ای مرغوب است که نجوشیده و بی نمک و دور از آفتاب عمل آمده باشد . آبغوره چاشنی مناسب خوراکی نظیر آش ، کوفته و سالاد شیرازی است . مصرف آبغوره خالی به بهانه چربی سوزی و لاغری نیز به مرور موجب نابینایی می شود .
11) سرکه انگور خانگی : شاید بتوان گفت سرکه انگور بهترین چاشنی برای غذاهای آبکی و البته برای همه مفید است . توصیه می کنیم به منظور بهره وری از خواص انواع سالاد به جای آبلیمو از سرکه انگور استفاده شود .
12) سرکه سیب : سرکه سیب خانگی از نظر خواص در ردیف سرکه انگور است اما چون طعم گوارایی ندارد عموماً از مصرف آن اجتناب می کنند . با این حال بهترین چاشنی سر سفره برای چربی سوزی و لاغر کردن محلول سرکه سیب در آب خنک است .
13) مخلوط آب پرتقال و آب جوش : پرتقال را با پوست آن آبگیری و با همان مقدار آب جوش داغ ترکیب کرده و پس از آخرین لقمه غذا جرعه جرعه سرمیکشند . اگر کمی شکر هم به آن اضافه کنند خاصیت تب بُری یافته و بدن را خنک می کند . این بهترین نوشیدنی سر سفره برای کودکان است و اگر پس از هر لقمه غذا هم از آن استفاده کنند اشکالی ندارد .
14) شربت سرکه شیره انگور : سرکه شیره بهترین نوشیدنی سر سفره است . می توان آن را با هر لقمه همراه کرد . مصرف آن همراه وعده های غذایی می تواند به تدریج اکثر ناراحتی های جسمی را برطرف کند . حتی برای دیابتی ها هم بی ضرر است . از عجایب خلقت خداوند این که شربت سرکه شیره انگور در تابستان بدن را خنک و در زمستان گرم نگه می دارد . قبلاً توضیحات مفصّل در کلیپ « سرکه شیره انگور - شربت بهشتی » ارائه شده است .
15) سکنجبین - شربت سکنجبین : سکنجبین را می توان به عنوان چاشنی سالاد کاهو استفاده کرد چون یکی از بهترین مُصلِحات است اما شربت آن را باید دقایقی پس از صرف آخرین لقمه غذا نوشید تا گوارش را مختل نکند . بهترین زمان مصرف شربت سکنجبین ، ساعتی پس از صرف شام است .
16) چای کمرنگ داغ - چای شیرین : چای کمرنگ داغ ( حتی شیرین ) ساده ترین نوع مُصلِحات است که می توان با غذا همراه کرد . مخصوصاً چای تلخ اگر بعد از غذا و با خرما میل شود می تواند بسیاری از اختلالات گوارشی از جمله نفخ و ورم معده را از بین ببرد . لازم است پس از غذایی که همراه شوری ها بوده قدری چای کمرنگ داغ مصرف شود تا مضرات آن به حداقل برسد .
17) آب جوش داغ : آبجوش در دسترس ترین نوع مُصلِحات است . مخصوصاً اگر بعد از غذا صرف شود نه تنها اختلالات گوارشی را برطرف بلکه قوای تمام اندام ها را زیاد می کند . لازم است پس از غذایی که همراه شوری بوده قدری آبجوش داغ مصرف شود تا مضرات آن به حداقل برسد .
بخش چهارم
18) نمک نرم : نمک پیش از آن که غذا باشد دواست . نمک باید هنگام پخت غذا به آن اضافه شود . نمکی که بعداً روی غذا یا سالاد می ریزند به جای این که جذب بدن شود بدون هیچ گونه گوارشی مستقیماً از طریق ادرار از بدن دفع می شود و این به تدریج موجب فرسودگی کلیه ها می شود . مصرف غذای شور به مرور باعث غلظت خون ، خشکی بافت ها و نهایتاً سکته مغزی می شود .
19) لیمو عمانی : بهترین لیمو عمانی محصول مناطق جهرم و میناب است . استفاده از لیمو عمانی در پخت غذاهایی نظیر آبگوشت ، خورش قیمه و خورش قورمه سبزی بسیار مفید و البته برای ساکنین ایران امروز ضروری است .
20) سماق سابیده : نظر به این که غالباً سماق های کارخانه ای خالص نیستند توصیه می کنیم خانواده ها دانه سماق تهیه و خودشان آن را آسیاب کنند . گرد سماق در دسترس ترین داروی سر سفره برای تنظیم قند ، فشار و چربی خون است . بهترین حالت مصرف آن مخلوط در ماست گاوی پس از صرف غذاست .
21) رب انار - رب آلوچه : رب انار و رب آلوچه هر دو قابض و موجب یبوست هستند . اگر هنگام پخت غذا به آن اضافه شوند کم ضررتر می شوند . اما اگر در کنار غذا مصرف شوند حتماً باید پس از آخرین لقمه قدری آبجوش داغ نوشید تا روده ها خشک نشوند .
22) غوره - پودر غوره : مصرف غوره تازه یا فریز شده ای که هنگام پخت غذا به آن اضافه شود منعی ندارد اما استفاده از غوره خام و پودر آن سر سفره ، در کنار غذا یا داخل سالاد به تدریج موجب کوری چشم ها می شود .
23) فلفل سبز تند : اگر گهگاه هنگام پخت غذا به آن قدری فلفل سبز تند اضافه شود برای کسانی که بدن خیلی سردی دارند مفید است . اما مصرف خام آن در کنار غذا به مرور باعث خشکی روده و عوارضی همچون بواسیر می شود .
24) فلفل سبز شیرین : مصرف فلفل سبز شیرین در کنار غذا باعث ضد عفونی شدن محیط دهان و دندان ها می شود . اگر به صورت آتشی ( کباب شده ) در کنار غذا استفاده شود موجبات پاکسازی ریه را فراهم می کند . با این حال نباید در مصرف آن زیاده روی کرد .
25) فلفل سیاه : استفاده از پودر فلفل سیاه در برخی غذاها آن هم در حد خوش طعم کننده عیبی ندارد . اما مصرف بی رویه آن به مرور موجب تخریب بافت حنجره ، التهاب مثانه و تیرگی پوست می شود .
26) فلفل قرمز : مصرف فلفل قرمز در حد ماهی سالی یک بار در برخی غذاهای آبکی بلامانع است اما استفاده بیش از این مقدار به تدریج موجب خشکی ریه ، تنبلی روده ها ، زبری پوست و نهایتاً ایست قلبی می شود .
27) فلفل دلمه ای : مصرف فلفل دلمه ای در کنار غذا موجب ضد عفونی شدن محیط معده و دفع برخی انگل ها می شود . اما اگر به صورت آتشی ( حرارت دیده ) در کنار غذا استفاده شود هیچ خاصیتی جز طعم دهندگی ندارد . در هر حال نباید در مصرف آن زیاده روی کرد چون باعث تنبلی دستگاه گوارش می شود .
28) سبزی : سبزی های گلخانه ای نه تنها خاصیت ندارند ، بلکه موجب تنبلی روده و خشکی بافت ها می شوند . بنابراین باید از آن ها صرف نظر و فقط از سبزی باغچه یا زمین کشاورزی استفاده کرد . بین سبزی های سر سفره ، ریحان سبز ، تربچه و تره از همه مفیدترند و مصرف آن ها مخصوصاً برای بانوان جوان ضروری است .
29) گوجه فرنگی : مصرف گوجه فرنگی خام در آقایان به تدریج باعث ناراحتی پروستات و در خانم ها موجب اختلال عادت ماهانه می شود . از اینرو اگر بناست کنار غذا مصرف شود باید آن را روی شعله آتش ، کبابی و سپس میل کرد . اگر هم قرار است جزئی از ترکیبات سالاد باشد باید آن قدر آبغوره طبیعی یا سرکه انگور خانگی روی آن ریخت که کاملاً با هم ممزوج و سپس آماده مصرف شود .
30) سیر خام - پیاز خام : سیر خام و پیاز خام نه غذا ، بلکه دوا هستند . همان گونه که مصرف خودسرانه دارو می تواند سلامتی انسان را به خطر بیندازد ، این دو نیز می توانند با افزایش حرارت خون و خشکی عروق تا مرز تخریب بافت ها در بدن پیشروی کنند . اسید موجود در سیر خام موجب خشک شدن بافت چشم ها و نهایتاً شب کوری می شود . مصرف پیاز خام نیز موجب اختلال هورمون می شود . هر گونه ترکیب حاوی سیر خام یا پیاز خام نظیر سیر ترشی و پیاز جعفری نیز همین مضرات را دارد . بنابراین باید از مصرف آن ها جداً خودداری کرد .
31) گشنیز : بهترین سبزی برای هضم انواع کباب است . مخصوصاً اگر آن را خرد و با آب نارنج مخلوط کنند خواص آن چندین برابر می شود . این ترکیب را می توان بعد از هر لقمه غذا استفاده کرد . خوردن گشنیز خام همراه سایر سبزی ها خوب نیست مگر آن که در غذایی واحد ( مثل آش ) با هم پخته شوند . بنابراین کسی که سر سفره گشنیز می خورد نباید از سبزی های دیگر هم بخورد .
32) سوپ : مخصوصاً سوپ جو که فرنگی جات ( گوجه ، رشته ، هویج و نخود ) نداشته و با برنج پخته شده باشد مُصلِح مناسبی برای انواع کباب است به شرط آن که پس از غذا مصرف شود . سایر سوپ ها نظیر سوپ شیر ، سوپ ذرت و سوپ پای مرغ ، خود غذای کامل هستند و نمی توانند به عنوان مخلّفات یا پیش غذا مورد استفاده قرار گیرند .
33) سیب زمینی سرخ کرده : نظر به این که سیب زمینی خود نوعی غذای اصلی و البته با عوارضی همراه است توصیه می کنیم به عنوان پیش غذا مصرف شود تا مضرات آن به حداقل برسد . کسی که برای صرف آن از سُس استفاده می کند حتماً باید پس از تناول غذا چای کمرنگ داغ بنوشد تا از ابتلاء به اختلالات گوارشی در امان بماند . سایر فرآورده های سیب زمینی نظیر پوره هم مشمول همین نکات هستند .
34) ژله : نظر به این که امروزه خوراکی هایی نظیر ژله با مواد ناسالم و شیمیایی ساخته می شوند توصیه می کنیم از آن ها صرف نظر شود . ژله خانگی را باید پیش از غذا خورد تا محیط معده را مرطوب و آماده پذیرش غذا کند . ژله از مخلّفات غذاهای خشک است و نمی توان آن را همراه غذاهای آبکی مصرف کرد .
35) سُس : مضرات مواد نگهدارنده موجود در ترکیب سس های کارخانه ای بر کسی پوشیده نیست . از اینرو توصیه می کنیم ضمن اجتناب از آن ها فقط گهگاه آن هم در حد رفع هوس از سس های دست ساز و تازه خانگی استفاده شود .
